6. júní 2025
Ársskýrsla Eims 2024
Ársskýrsla Eims fyrir starfsárið 2024 er komin út. Í ársskýrslunni er farið yfir starfsemi og helstu verkefni Eims á síðasta ári.
Smelltu hér til að lesa ársskýrsluna.
Ávarp framkvæmdastjóra Eims 2024
Það má með sanni segja að starfsemi Eims hafi vaxið umtalsvert á árinu 2024. Einna hæst ber innganga Samtaka sveitarfélaga á Norðurlandi vestra í félagið, en þau bættust í hóp bakhjarla síðasta haust. Nú nær starfssvæði okkar frá vestanverðum Hrútafirði austur til Bakkafjarðar og er það sannarlega gleðileg áskorun að greina möguleika til uppbyggingar og þróunar á forsendum sjálfbærni á Norðurlandi öllu, þar sem aðstæður eru mjög breytilegar.
Fjögur verkefni báru hæst á árinu. Það var RECET verkefnið um orkuskipti sveitarfélaga, Norðanátt sem blés til þriðju fjárfestahátíðarinnar í upphafi árs 2024, Grænir iðngarðar á Bakka sem náði miklum þroska og verkefni um uppbyggingu Líforkugarða á Dysnesi við Eyjafjörð.
Í febrúar stóð Eimur fyrir málþingi í Hofi um orkuskipti undir hatti RECET verkefnisins, sem var vel sótt. Í mars það ár fór hópur í námsferð til eyjunnar Samsø í Danmörku að fræðast um hvernig samfélagið þar umbreytti orkugjöfum frá olíu og gasi yfir í lífmassa, sól og vind. Með í för voru 11 fulltrúar sveitarfélaga frá Norðurlandi eystra og Vestfjörðum. Um haustið héldu Eimur og SSNE fimm vinnustofur með öllum tíu sveitarfélögunum undir hatti SSNE, um aðgerðir til hröðunar orkuskipta sem sveitarfélögin geta fléttað inn í sínar aðgerðaáætlanir fyrir loftslagið. Þá komu út tvær skýrslur á árinu undir hatti verkefnisins. Sú fyrri var Orkuskipti í haftengdri starfsemi á Norðurlandi eystra, sem tekur á væntri raforkuþörf við allar hafnir í landshlutanum tilkomna vegna áætlaðra orkuskipta smærri báta. Sú síðari, Olíunotkun sveitarfélaga á Íslandi, var unnin í góðu samstarfi við EFLU en þar var greind olíusala í öllum sveitarfélögum á Íslandi á árunum 2010-2020 og uppruni sölunnar metinn. Þetta er í fyrsta skiptið sem opinberlega eru birtar upplýsingar um olíunotkun á Íslandi eftir landsvæðum. RECET vinnan heldur svo áfram á nýju ári með áframhaldandi stuðningi við sveitarfélögin, en með aukinni áherslu á atvinnulífið og aðra þætti samfélagsins.
Norðanáttin blés til þriðju fjárfestahátíðarinnar á Siglufirði seinni hluta marsmánaðar. Þar komu saman um 100 manns, frumkvöðlar, fjárfestar og aðrir gestir og tóku þátt í ráðstefnu um frumkvöðlastarf á landsbyggðinni, og hlýddu á kynningar frá sprotafyrirtækjum sem vinna með einum eða öðrum hætti í auðlindahagkerfinu. Hátíðin heppnaðist afar vel og erum við stolt af því að hafa skapað þennan frjóa vettvang fyrir fjárfestingu í auðlindatengdum sprotum.
Iðnþróun á forsendum sjálfbærni var viðfangsefnið í Grænum iðngörðum á Árbakka við Húsavík. Þar stendur fyrir kísiliðjan PCC Bakki Silicon sem vekur ekki beint hugrenningatengsl með grænni starfsemi, en verkefnið felst m.a. í því að nýta auðlindastrauma frá mengandi iðnaði sem fyrir er á svæðinu. Með því að nýta glataða orku, gas og aðrar afurðir sem við köllum í dag úrgang (því við hirðum ekki um að endurheimta þessi verðmæti í vinnsluferlunum) mætti á grunni þeirra verðmæta byggja upp frekari atvinnustarfsemi og iðnað. Afhverju eru þessar afurðir ekki hirtar, kann einhver að spyrja. Svarið felst alltaf í kostnaði. Sérstaklega verður dýrt að endurheimta orku og aðrar afurðir úr iðnferlum þegar ekki er hugsað fyrir því við hönnun ferlanna, og verðmiðinn á mengun eða glötuðum auðlindum er enn svo lágur að hann hefur lítil áhrif á ákvarðanir um hvernig verksmiðjur eru smíðaðar. Varmi er dæmi um auðlind sem er mikið er sóað á Íslandi, og (glat)varmi frá stóriðju er engin undantekning. Í tilviki kísiliðjunnar á Árbakka við Húsavík skoðuðum við sérstaklega endurheimt á glatvarma frá kælikerfi verksmiðjunnar í góðu samstarfi við fyrirtækið og niðurstaðan var sú að með lægri tilkostnaði m.v. hefðbundnar leiðir til að sækja varma (með borunum á nýjum jarðhitaholum), mátti sækja varma sem dygði til að hita upp öll heimili á Húsavík tvisvar sinnum. Þetta er merkileg niðurstaða því hún sýnir að það getur borgað sig að hirða frekar en henda, eitthvað sem ætti að geta ríkt samhugur um að sé æskilegt. Fyrir utan vinnuna á Árbakka við Húsavík þar sem Eimur hefur mikið unnið með Norðurþingi og Orkuveitu Húsavíkur og fleiri aðilum, hefur Eimur veitt fleiri sveitarfélögum á Norðurlandi ráðgjöf þegar kemur að atvinnuuppbyggingu á forsendum hringrásarhagkerfisins.
Á árinu var mikil gróska var í málefnum sem sneru að framleiðslu á líforku og starfsfólk Eims tók virkan þátt í að þroska hugmyndir um Líforkugarða á Dysnesi við Eyjafjörð. Í líforkugörðum yrðu starfræktar nokkrar vinnslueiningar þar sem tekið væri á móti lífrænum straumum og úr þeim unnin verðmæti í formi orkugjafa og áburðar. Áformum um uppbyggingu líforkugarða á Dysnesi við Eyjafjörð má skipta upp í þrjá áfanga: Líforkuver, lífdísilver og lífgasver. Fyrsti áfanginn snýr að uppbygginu á vinnslustöð fyrir dýrahræ og annan sláturúrgang sem meðhöndla þarf með sérstökum hætti vegna dýrasjúkdóma. Félagið Líforkuver ehf. leiddi mikla vinnu í þessum efnum sem m.a. sneri að uppbyggingu á slíkri vinnslu, og studdum við hjá Eimi þá vinnu. Mikil samstaða skapaðist á svæðinu um þessa uppbygginu og þáverandi matvælaráðherra lýsti yfir stuðningi við verkefnið. Úr þessu ferli yrði til hráfita sem nýta má til framleiðslu á lífdísli, en félagið Orkey hefur hug á að stórauka framleiðslu sína á lífdísli og nýta til þess hráfituna. Þá fóstruðum við uppbyggingu á þriðja áfanga Líforkugarða, stýrðri vinnslu á metangasi, sem byggir á því að nýta hreinsibúnað fyrir metangas sem þegar er til á svæðinu en það gefur talsvert forskot m.t.t. fjárfestingakostnaðar í slíkri vinnslu. Þessi uppbygging styður markvisst við innleiðingu hringrásarhagkerfisins og afurðirnar eru framlag til orkuskipta á Íslandi.
Þótt við hjá Eimi reynum að vera sýnileg á miðlum og segja frá því sem við gerum þá er stór hluti starfseminnar ósýnilegur öðrum en starfsfólki. Hér á ég sérstaklega við þann mikla tíma sem fer í að sækja styrki. Frá árinu 2022 höfum við tekið þátt í níu styrkumsóknum í annað hvort Horizon Europe eða LIFE styrktaráætlanir ESB og þar af verið leiðandi í vinnu við sjö af þeim. Af þessum níu hafa tvær hlotið náð og er árangurshlutfallið þannig rúm 22%, sem telst mjög gott í þessum bransa. Eitt Evrópuverkefni bættist við á árinu, en það var ICEWATER verkefnið sem byrjaði í janúar 2025 og snýr að innleiðingu á vatnaáætlun á Íslandi. Þá eru ótaldar umsóknir í innlenda sjóði, þar sem árangurshlutfallið er talsvert hærra.
Með nýju starfsvæði á Norðurlandi vestra koma ný tækifæri. Landshlutinn er mikil matarkista, með framleiðslu á landbúnaðarvörum og öflugri útgerð. Þá er starfsemi Landsvirkjunar umtalsverð á svæðinu og útlit er fyrir aukna orkuvinnslu á Blöndusvæði í náinni framtíð. Nokkrir sprotar eru þegar komnir aðeins á legg, en mikil áhersla verður lögð á verðmætasköpun úr lífmassa og bætta nýtingu varma á svæðinu. Til að sinna verkefnum í landshlutanum voru til þess ráðin á árinu, þau Ragnhildur Friðriksdóttir sem starfar á Sauðárkróki, og Sigurður Líndal Þórisson með aðsetur á Hvammstanga, sannarlega góð viðbót við öflugan starfsmannahóp Eims. Til jafns við að finna nýjar áherslur munum við líka byggja á þeirri reynslu og þekkingu sem við höfum aflað okkur í vinnu um græna iðngarða, líforkumál og orkuskipti og setja þá vinnu í samhengi við aðstæður á Norðurlandi vestra.
Ég gæti sannarlega haldið áfram en læt þetta nægja í bili. Við hlökkum til að takast á við 2025!
Ottó Elíasson
Framkvæmdastjóri Eims.
Deila frétt
Erindin voru fjölbreytt, fjallað var sérstaklega um möguleg lífgas- og áburðarverkefni á Dysnesi við Eyjafjörð, í Reykholti í Biskupstungum og í Þorlákshöfn. Við fengum að heyra af reynslu Svía á uppsetningu smáskala lífgasvera, og af reynslu bænda frá Færeyjum, við notkun á meltu til áburðar. Fulltrúar frá Sorpu sem starfrækja eina lífgasver landsins fóru yfir sína starfsemi, og rektor Landbúnaðarháskólans fjallaði um menntunar- og rannsóknaþörf geirans. Þá var fjallað um fjármögnunarleiðir, og fulltrúi Bændasamtaka Íslands ræddi áherslur þeirra hvað snertir hliðarafurðir landbúnaðar. Margrét Á. Sigurðardóttir framkvæmdastjóri Bændasamtakana tók að sér fundarstjórn. Ráðstefnan var vel sótt, en um 140 manns höfðu skráð sig ýmist í staðfund eða streymi. Upptakan að fundinum er aðgengileg á YouTube . Það er augsýnilega mikill áhugi á viðfangsefninu, enda mikil tækifæri fyrir hendi til að efla sjálfbærni landbúnðarins og þar með fæðuöryggi þjóðarinnar með því að draga úr þörf á innfluttum áburði og eldsneyti. Undir lok fundarins samþykktu fundargestir eftirfarandi ályktun: Lífgas- og áburðarvinnsla hefur í för með sér fjölþættan ávinning fyrir umhverfi, atvinnulíf, stjórnvöld og samfélagið í heild. Þau lífgasverkefni sem hafa verið í þróun hafa lagt mikið til skilnings á þeim áskorunum og tækifærum sem til staðar eru á Íslandi og yfirfærslugildi þeirra er umtalsvert. Til að hægt sé að raungera þann ávinning sem af þeim hlýst, þarf öflugt samstarf milli atvinnuvegarráðuneytisins og umhverfis-, orku-, og loftslagsráðuneytisins við samtök bænda, sveitarfélög og afurðastöðvar. Eimur og Orkídea þakka öllum sem að fundinum komu fyrir þeirra framlag. Ráðstefnan var haldin með stuðningi Landsvirkjunar.
Í maí tók Eimur þátt í tveimur áhrifamiklum nýsköpunarviðburðum – Tonik í Þórshöfn í Færeyjum og Iceland Innovation Week í Reykjavík. Tonik – skapandi og tengjandi nýsköpunarhátíð á Norðurlöndum Tonik, sem fór fram þann 9. maí í Þórshöfn, sameinar frumkvöðla, listamenn, fjárfesta og tæknisérfræðinga frá Norðurlöndum og víðar. Hátíðin er einstakur vettvangur fyrir samtal, innblástur og samstarf – þar sem nýjar hugmyndir fæðast og skapandi lausnir spretta fram. Eimur var á staðnum ásamt SSNE, SSNV og Hraðinu á Húsavík, til að tengjast öðrum þátttakendum og eiga samtöl um sameiginlegar áskoranir og tækifæri í orkuskiptum og nýsköpun. Hátíðin fór fram í SILO – skapandi fimm hæða rými í hjarta Þórshafnar – þar sem boðið var upp á fjölbreytta dagskrá með fyrirlestrum, vinnustofum og listviðburðum í opnu og hlýlegu umhverfi.
Samorkuþing er stærsta fagráðstefna landsins í orku- og veitutengdri starfsemi og er haldið á þriggja ára fresti á Akureyri. Eimur verður virkur þátttakandi á Samorkuþingi í Hofi í ár, en Karen Mist Kristjánsdóttir og Skúli Gunnar Árnason, starfsmenn hjá Eimi munu halda erindi á ráðstefnunni. Orka úr úrgangi - verðmæti í fráveitu og öðrum lífmassa 23.maí 2025 kl. 09:42 – 09:56 Staðsetning: Hamrar Karen Mist mun fjalla um hvernig breyta má lífmassa í orku. Hún mun draga fram tvö raunveruleg dæmi úr nærumhverfi sem sýna má hvernig nýta má lífmassa til lífgasframleiðslu en einnig hvernig nýta má lífrænt efni úr fráveitu frá matvælaiðnaði til orkuframleiðslu. Orkan til sveita - Orkusamfélög á Íslandi 23. maí 2025 kl. 11:00 – 11:10 Staðsetning: Hamrar Skúli Gunnar mun fjalla um birtuorku og orkusamfélög á Íslandi. Hann mun fjalla um hlutverk orkusamfélaga og hvernig þau geta nýst með birtuorku til þess að ná fram aukinni hagkvæmni í ákveðnum geirum og landsvæðum. Nánari upplýsingar um Samorkuþing má finna hér: https://samorkuthing.is/dagskra/
